31.8.07 normaal gesproken had ik een prachtig zonnig terras, maar de laatste avond in Istanbul sloeg het weer plotseling om. het regende en aan de overkant lichtte Azie op door de bliksemflitsen. genieten! sommigen zullen minder verbaasd zijn geweest, dan ik. er werd gefluisterd dat de droogte een straf van Allah was, omdat Sezer, de secularistische president van het land, nog steeds aan het roer stond. en Allah was het er niet mee eens dat zijn favoriete natie door een dergelijke anti-religieuze man werd bestierd. Gul zou wel op goddelijke goedkeuring en zegenrijke regen kunnen rekenen. de Voorzienigheid had blijkbaar alvast een voorschotje genomen. die dag werd Gul president van de Republiek Turkije.
28.8.07de tassen zijn gepakt. de fles raki is leeg. nog een laatste blik vanaf het dakterras. en dan naar Ataturk Airport. maar hoe neem je afscheid van een stad en een land? waarschijnlijk merken ze het niet eens. als ik vertrek begint zo n beetje de stemming in het parlement voor de nieuwe president. volgens het leger vandaag, nemen de centra van het kwaad de macht over in Turkije. ben benieuwd of ik woensdagochtend aan de Nederlandse ontbijttafel zal lezen over een coup van het leger die ik net gemist heb. tenzij die vannacht al plaatsgrijpt en morgen alle grenzen gesloten zijn. het blijft een spannend land. en de stad? waarschijnlijk is de beste manier om afscheid te nemen door haar te beloven terug te keren. gevangen in een web van liefde die maar niet over wil gaan.
27.8.07 edirne ik wilde toch nog even profiteren van de mogelijkheid dat je in Istanbul een willekeurige trein kunt pakken en dan op een plek uitkomt die je nog niet kent. het werd Edirne. tegen de grens met Griekenland, hier in Turkije Yunanistan geheten. vanaf het midden van de 14e eeuw, tot en met 1453 de hoofdstad van het Ottomaanse Rijk. ze hadden er een megapaleis, de sultans en lieten er heel wat moskeeen, onderwijsinstellingen en ziekenhuizen neer zetten. kortom, een prettige bestemming, op drie uur bussen van Istanbul. vrijdag raakte ik aan de praat met een paar meisjes van een jaar of 11, 12 die mij maar een gekke toerist vonden. waarom had ik geen fototoestel en grote tas bij mij? vervolgens kwam de vraag of ik geen moslim wilde worden. jullie christenen geloven toch dat Jezus uit de dood is opgestaan? dat is niet waar. het had niet zo heel zin om in mijn minimale Turks een theologische discussie aan te knopen, dacht ik. gelukkig wilden ze daarna vooral weten hoe rijk ik was en of ik een mobiel met camera had. de dames waren niet de eersten die mij vertelden dat ik maar beter moslim zou kunnen worden. ik ben natuurlijk iedere keer weer zeer vereerd dat ze mij willen laten delen in hun geloof, maar ik ben voorlopig nog niet om. wel kreeg ik onlangs van iemand het verwijt dat ik toch vooral positieve dingen over Turken en/of moslims schrijf. klopt misschien wel een beetje. het is nogal makkelijk om alle bizarriteiten van de Turken op te pennen. Turkije zit zo vol met historische gevoeligheden dat een klein voorval al snel uitgroeit tot nationale rel. voor de buitenstaander vermakelijk, maar het is wel belangrijk je te realiseren dat het voor de Turken vaak wel ergens over gaat. niet dat ik het altijd allemaal snap, maar ik heb de afgelopen maanden wel gezien dat de eeuwenlange geschiedenis en de culturele diversiteit van dit land soms een enorme last kan zijn. maar goed, ik trek mij de kritiek graag aan, dus op de valreep en uit het blote hoofd, een paar relletjes van de afgelopen maanden. in het vroege voorjaar was YouTube hier plotseling uit de lucht. een paar Grieken hadden op deze filmpjesuitwisselsite een nieuwsitem geplaatst over een Griekse luchtaanval op Turkije. nep natuurlijk, maar de Turken reageerden met een item waarin de Grieken werden voorgesteld als de uitvinders van de homoseksualiteit. blijkbaar werd dit opgevat als een belediging en een filmpje met grappen over Ataturk volgde. en kom niet aan Atam! pas nadat alle filmpjes over de Grote Leider van YouTube waren verwijderd, gaf de rechtbank toestemming om YouTube weer bereikbaar te maken voor Turken. in Bodrum klaagden een hotelier steen en been. hij jad een groeimarkt aangeboord. het relitoerisme. dit is voor conservatieve, rijke, vaak Arabische moslims, die toch naar het strand willen. dus is er een apart mannen en vrouwen strand en gaan de vrouwen gekleed in lichaambedekkende zwemkledij, inclusief een hoofddoek. de aanpalende hotels vormde het probleem. vrouwen in niemandalletjes die daar logeerden, liepen gewoon het strand op van het relihotel. afrastering, borden, niets hielp. uiteindelijk heeft de hotelier de aanpalende hotels maar opgekocht. in Bodrum is er dan tenminste nog water. hier in Istanbul hebben we ook onze eerste waterratsoeneringen, maar in Ankara is het veel extremer. daar ligt de burgemeester zwaar onder vuur. ondanks waarschuwingen hij heeft hij geen maatregelen genomen om water tekorten aan te pakken. nu overweegt hij zijn ambtenaren twee maanden vakantie te geven, op voorwaarde dat ze de stad verlaten. maar, zo zei hij, het probleem was niet zijn beleid, maar Allah. als die zou willen, dan zou het zo weer gaan regenen. dus kwamen er grote gebedsceremonies. effectiever op korte termijn was het advies van de hoogste geestelijke hier. bij de rituele wassing voorafgaand aan het gebed kon je je zelf ook een in plaats van drie keer wassen, zoals eigenlijk is voorgeschreven. nood breekt wet. de laatste rel, is die rondom Italiaans eten. een minister van de AKP kreeg tijdens een werkbezoek risotto voorgeschoteld. hij vond het heerlijk en vroeg naar de ingredienten. toen hij hoorde dat risotto in wijn wordt gekookt, hoefde hij plotseling niet meer. de ambtenaar die het werkbezoek had georganiseerd werd gedegradeerd, ook al zijn de theologen hier van mening dat gekookte wijn voor moslims geen probleem zou moeten zijn. risotto is ondertussen ongekend populair geworden. de italiaanse restaurants krijgen het niet aangesleept. kan het grappiger? in een museum in Edirne stond boven de deur van een van de kamers dit bordje. als je weet dat corap sok betekent, dan is makkelijk uit te vogelen wat er zich achter deze deur bevond. de hooggeleerde professor had blijkbaar zijn hele collectie aan het museum cadeau gedaan aan het museum. en ik vermaakte mij kostelijk in een kamer vol met heel veel verschillende Turkse sokken.
26.8.07zo ndag vanochtend kwam Father Ian van de Anglicaanse Kerk al weer met een droevige boodschap. vertelde hij een paar weken geleden dat een van de in zijn kerk opgevangen vluchtelingen was verdronken tijdens een poging om met een gammel bootje de EU te bereiken, nu was er een gebeurtenis die hem letterlijk in tranen deed uitbarsten. niet tijdens de dienst natuurlijk. na afloop, tijdens de koffie op de stoep voor de kerk. Honey was overleden. zijn altijd vrolijke en ronddartelende hond. maar om de een of andere reden zag ze mij nauwelijks staan. 14 jaar hebben ze samengeleefd in de pastorie. de laatste tijd al ziekjes, was ze geopereerd aan haar keel. verzwakt deed de hitte haar de das om. de hele zaterdag nacht had ze liggen gorgelen. vroeg in de ochtend was ze overleden. ze was net voor de kerkdienst begraven, vlakbij de kerk. zij ruste in vrede. of, zoals Father Ian altijd de dienst afsluit, to the remembrance of the faithful departed.
23.8.07kerstmis buiten is het aardedonker. alleen sommige neonreclames geven nog iets van licht. aan de overkant van de Bosporus in Azie doet de electriciteit het wel. toen ik net het trappenhuis binnenkwam brandde daar een klein kaarsje. een heus kerstgevoel maakte zich van mij meester. maar genoeg licht voor zes verdiepingen was het niet. gelukkig kun je bij een trap alleen omhoog en omlaag, maar ergens rond de derde verdieping wist ik niet meer zeker of ik al bij mijn voordeur zou moeten zijn, of nog niet. uiteindelijk schemerde er ergens een zwak licht. het bleek mijn huis. ja, de onderburen waren al kaarsen komen lenen, maar vanaf de vierde verdieping deed op sommige plekken de elektriciteit het wel. voor zo lang als het duurt.
atam gisteren was ik in het Ataturk Museum. gratis toegankelijk, en terecht. de collectie bestaat vooral uit de zakdoeken, slaapkledij en een jacquet van de grote stichter van de Turkse Republiek. maar het museum is gevestigd in een huis waar Ataturk toch bijna een jaar heeft gewoond en plannen heeft gesmeed om Turkije te bevrijden uit de klauwen van de Fransen, Engelsen en Russen die het na de eerste wereldoorlog min of meer voor het zeggen hadden in Anatolie. en Ataturk was met zijn Onafhankelijkheidsoorlog begin jaren 1920 niet onsuccesvol. reden voor een persoonsverering die religieuze vormen aanneemt. voor een groot schilderij van de Leider, ligt een boek, waar mensen teksten in kwijt kunnen. het staat vol met teksten, die Ataturk in persoon aanspreken. alsof hij nog leeft en Turkije te hulp kan komen schieten. de bovenstaande tekst is ook handig voor wie in de disco een mooie Turk(se) ontmoet. Canim (mijn ziel, vaak gebruikt koosnaampje) Atam (mijn Ata, afkorting van Ataturk, in de disco vervangen door een naam, maar canim vol staat) seni (van jou) cok (veel) seviyor (spelfoutje, waarschijnlijk is bedoeld seviyoruz, wij houden of seviyorum, ik houd). Vervolgens gaat de tekst nog verder dat de schrijvers met veel liefde aan Ata denken, dat het leven zonder hem maar niks is en dat Turkije niet meer is wat het geweest is. voor mijn volgende promotieonderzoek. vergelijking van de boeken met booschappen aan Maria en aan Ataturk. wordt vast leuk.
kostgangers ik dacht geleerd te hebben van ervaringen in Parijs. in een half jaar tijd ben ik die stad niet uitgeweest. buiten de Boulevard Pereferique valt er toch niets te beleven, hielden de Parijzenaars mij voor. in Istanbul wilde ik het anders doen. grote plannen om het land te verkennen. maar uiteindelijk ben ik een keer er een dag of tien op uitgetrokken. en als je reist kom je mensen tegen. in Van en omstreken heb ik de drie meest hilarische dagen van mijn Turkije avontuur beleefd. met de twee bovenstaande sujeten. toen we afscheid namen waren er van overtuigd geraakt dat zij een Sprookjesfee was, hij een Perzische prins bezig met het inspecteren van zijn landerijen en ik een dolende ridder, die vals speelde, tijdens mens-erger-je-niet. alleen dat laatste bestrijd ik. daarna scheidden de paden zich. ik ging al weer vrij snel terug naar Istanbul waar de plicht riep. zij pakten het beter aan. in totaal hebben ze zes weken rondgetoerd door Turkije. misschien moet ik hun goede voorbeeld later nog eens volgen.
22.8.07bernards huiskamer het NRC en de NOS hebben de beste en een van de weinige echte Nederlandse Turkije correspondenten in dienst. Bernard Bouwman geheten. van de stukken die je in de Volkskrant leest, zie je dat ze in elkaar gezet zijn op basis van de twee Engelse kranten hier in Turkije. dezelfde quotes, dezelfde analyses. af en toe een eigen interview, maar dat komt niet zo heel vaak voor. Bernard doet het anders. hij gaat zelf op onderzoek uit, kan Turks en schrijft ook boeken. toegegeven, ook hij heeft zijn stokpaardjes. zo schrijft hij vaak dat de Turkse uiteen gevallen is in een seculier en een islamitisch deel. dat is een beetje een journalisten simplificatie, het ligt allemaal wat ingewikkelder denk ik, maar goed, dat past misschien niet in de krant. op de NOS site houden de twee NOS correspondenten in Turkije een weblog bij. de stukken van Jessica Lutz zijn van een erg slecht niveau. ze woont al heel lang in Turkije, maar lijkt vooral te verkeren in een kringetje van expats. de stukken van Bernard zijn vaak een stuk interessanter om te lezen. echte straatjournalistiek, zoals het hoort. in zijn weblog komt nog wel eens de zinssnede voor ´toen ik met een vriend aan het Taksimplein taartjes zat te eten/te ontbijten/koffie zat te drinken´. in dat geval zit hij in de Taksimoda: de Taksim (huis)kamer. ´s ochtends als ik rond een uur of 10 langs de Taksimoda loop, zie ik hem daar vaak zitten. alleen of met een vriend. ik heb hem nog nooit aangesproken. ´zo, dus u bent dus meneer Bouwman´. het zou een constatering zijn van iets dat wij allebei al weten. dus ik laat hem zijn ontbijt opeten en lees daarna wel op internet waar het gesprek aan het middelste tafeltje bij het raam over gegaan is.
niet voor de onze huiskat heeft een trauma. ik weet alleen niet hoe hij eraan gekomen is. hij heeft in ieder geval moeite om zijn affectie te tonen. de eerste stappen gaan nog volgens het boekje. hij schreeuwt om aandacht. zodra je de trap opwandelt komt hij achter je aangerend. als je bezig bent de sloten van de voordeur te ontgrendelen, loopt hij verleidelijk kopjes te geven. en als je even rustig op het dakterras een boekje wil gaan lezen, dan ligt hij binnen geen tijd op je schoot. leuk. een kat. maar dan, als je hem dan de gevraagde aandacht geeft kan hij niets anders bedenken dan te bijten of te krabben om je te bedanken. als je deur van het appartement dan eenmaal openen hebt, vliegt hij het huis binnen en verstopt zich onder de bank. en op je schoot vergeet hij gemakshalve zijn klauwen in te trekken. toch droevig. wel graag willen, maar je zelf dan zo in de vingers snijden dat zelfs de meest verstokte kattenliefhebbers het opgeven. en nadat ik drie keer van mijn schoot geduwd had, zocht hij de warmte van een net leeggedronken theekopje op.
